Έκθεση φωτογραφίας των
Ζαχαρία Αυγερινού, Σάκη Αθανασιάδη
και Φωτογραφικό σεμινάριο του Βασίλη Καρκατσέλη
με τίτλο «Από την παραδοσιακή φωτογραφία στην εκτός ορίων»,
στο Λαογαφικό Μουσείο της Ξάνθης.
Ποιοι ήτανε άραγε και πως θα είχανε φωτογραφηθεί από σύγχρονους καλλιτέχνες τα μέλη της οικογένειας που έχτισε πριν από 100 περίπου χρόνια το σπίτι εντός του οποίου φιλοξενείται η παρούσα έκθεση; Και πως θα έδειχναν αυτές οι φωτογραφίες, τι μέγεθος και θέση θα είχανε σήμερα στους τοίχους;
Να το ερώτημα που βάζει η έκθεση πορτρέτων των Ζαχαρία Αυγερινού και Σάκη Αθανασιάδη στον πρώτο όροφο του Μουσείου.
Η φωτογραφία αλλάζει ανά δεκαετία, σχεδόν, και ας μένει ίδια και πιστή στις βασικές της αρχές. Όλα τριγύρω αλλάζουνε, κι όλα τα ίδια μένουν, τραγούδησε ο πρόσφατα αναχωρήσας. Παλαιό και νέο ένα, άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους. Το διαπιστώσανε όλοι οι παρόντες στην έκθεση φωτογράφοι.
Από την ώρα που στηνόταν ακόμη η έκθεση και τα έργα είχαν τοποθετηθεί στη βάση του τοίχου, οι αντιδράσεις του κοινού ήτανε σχεδόν ίδιες, σχεδόν τυποποιημένες και εκ διαμέτρου αντίθετες ως προς την αναγνώριση της ηλικίας των έργων. Από αυτή την άμεση και ενστικτώδη πρώτη αντίδραση του καθενός, ασχέτως της ηλικίας του ερωτώντος επισκέπτη, (γιατί περάσανε, τις τρεις πρώτες ημέρες της εκεί παρουσίας μας, από δημοτικά και γυμνάσια μέχρι ΚΑΠΗ), καταλάβαινες τη σχέση που είχε με τη σύγχρονη τέχνη και τη γραφή της, το πόσο δουλεμένο ήταν το μάτι ή όχι. Με τη συζήτηση που ακολουθούσε το διασταύρωνες. Δεκτικός και κεφάτος ο κάθε επισκέπτης για επικοινωνία, για ενημέρωση, αλλά η πρώτη του, η αρχική του τοποθέτηση απέναντι στα έργα, ασχέτως της τροπής που θα έπερνε στη συνέχεια η συζήτηση, ήταν η πιο χαρακτηρηστική, ήταν αυτή που φανέρωνε τη σχέση του με την τέχνη.
Ποιες ήταν αυτές οι πρώτες αντιδράσεις / ερωτήσεις που μας εξέπληξαν;
Η πρώτη: Αυτή είναι η οικογένεια που ζούσε στο σπίτι αυτό; (και αν δεν προλάβαινες να απαντήσεις αμέσως βγάζανε και μία φωτογραφία τις φωτογραφίες).
Η δεύτερη: Ποιος ή ποιανού είναι αυτές οι φωτό; ή εσείς κάνατε ή τραβήξατε αυτές τις φωτογραφίες; (Για να ξεκινήσει διάλογος).
Καταπληκτικό;
Πάντως στο ίδιο κλίμα μεταξύ της παλαιάς και της καινούργιας φωτογραφίας κινήθηκε και η διάλεξη του Καλλιτεχνικού Διευθυντή του Φωτογραφικού Κέντρου. Τρείς ήταν οι ενότητες των φωτογραφιών που παρουσίασε, ανέπτυξε και σχολίασε.
Η πρώτη: Η παραδοσιακή αντίληψη για το τι είναι και το τι φωτογραφίζει η φωτογραφία. (Παραδοσιακά μέσα, εργαλεία, τοποθετήσεις, συνθέσεις, φόρμες, παρουσιάσεις.)
Η δεύτερη: Η φωτογραφία εκτός ορίων. (Νέα μέσα και διαδραστικά πολυεργαλεία και πολυμέσα, νέες αντιμετωπίσεις, παλαιές τεχνικές με νέο περιεχόμενο, αποδόμηση, μεταμοντέρνο, έρευνα, χάος, κατασκευές, τρισδιάστατες εικόνες κα.)
Η Τρίτη: Η φωτογραφία εκτός φυλακής. (Πέρα από τη φωτογραφία των κλειστών κουτιών / εκθεσιακών χώρων και τη συντριβή της υλικής υπόστασης της φωτογραφίας στο διαδίκτυο, θα υπάρχει πάντα η φωτογραφία στο δρόμο, στις πλατείες, στο πεζοδρόμιο, στις βιτρίνες των καταστημάτων, στους τοίχους, στις κολώνες, στον όποιο δημόσιο χώρο, με όποια μορφή και δίχως περιορισμούς.)
Το Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, συνεχίζει την μακροχρόνια συνεργασία του με τους σημαντικούς φορείς της πόλης της Ξάνθης, και φυσικά και με την ΦΕΞ.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΕΞ
Στους κατοίκους της Ξάνθης, η Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης, Φ.Ε.Ξ., ήταν ανέκαθεν πολύ καλά γνωστή και ταυτόσημη με κάθε είδους πολιτιστική δραστηριότητα. Και τούτο, διότι πρόκειται για έναν ιστορικό πολιτιστικό σύλλογο, στενά συνδεδεμένο με την πορεία της πόλης τα τελευταία πενήντα χρόνια.
Όταν ιδρύθηκε το 1952, ήταν ο πρώτος πολιτιστικός σύλλογος στην Ξάνθη και έκτοτε είναι
συνεχής και ουσιαστική η παρουσία του στην πολιτιστική κίνηση του τόπου.
Άλλωστε, η Δημοτική Βιβλιοθήκη και η Βιβλιοθήκη Αβδήρων είναι δημιουργήματα και προσφορά της Φ.Ε.Ξ. στο Δήμο Ξάνθης και την Κοινότητα Αβδήρων, αντίστοιχα.
Το 1965 άρχισε από τη Φ.Ε.Ξ. η συλλογή λαογραφικού υλικού και το 1974 σ' ένα από τα ωραιότερα παραδοσιακά αρχοντικά της πόλης, το αρχοντικό Κουγιουμτζόγλου, ιδρύθηκε και άρχισε να λειτουργεί το Λαογραφικό Μουσείο.
Ήδη το 1971 ιδρύθηκε η Κινηματογραφική Λέσχη, η οποία είναι από τις παλαιότερες της Ελλάδας. Από το 1989 άρχισε να λειτουργεί το Χορευτικό Εργαστήρι, το Μουσικό Εργαστήρι, το Πολιτιστικό Ραδιόφωνο, το Τμήμα Μελέτης Θρακικής Λογοτεχνίας, το 1994 τα Τμήματα Ζωγραφικής και το 1995 το Θεατρικό Εργαστήρι.
Εκτός από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που οργάνωσε, που ήταν πολλές και σημαντικές, όπως εκθέσεις βιβλίων και έργων ζωγραφικής, συναυλίες, ομιλίες και συζητήσεις για θέματα ιστορίας, πολιτισμού, λαογραφίας, τέχνης και γραμμάτων, γενικότερα, η Φ.Ε.Ξ. ανέπτυξε και ευρύτερες δραστηριότητες.
Ανέλαβε την πραγματοποίηση, στα πρώτα χρόνια, του θεσμού των Λαογραφικών Γιορτών, που ξεκίνησαν το 1966 με τίτλο "Αποκριάτικες Θρακικές Γιορτές", με σκοπό την αναβίωση των ηθών και εθίμων της Θράκης και την προβολή του πλούσιου λαογραφικού της υλικού.Στήριξε, επίσης, για αρκετές χρονιές το θεσμό του "Ελεύθερου Πανεπιστημίου" στην Ξάνθη.
Τέλος, γνωστοί είναι οι αγώνες της αφενός για τη διάσωση του Ρολογιού της Κεντρικής Πλατείας και αφετέρου για τη διατήρηση του παραδοσιακού τμήματος της πόλης.
Εκπαιδευτικές Δράσεις
Σπίτι πολιτισμού, ο πολυχώρος της ΦΕΞ
Οι περισσότερες από τις δραστηριότητες της ΦΕΞ, αρχής γενομένης από την Βιβλιοθήκη, στεγάστηκαν στο Σπίτι Πολιτισμού. Ένα διατηρητέο οικοδόμημα του 1900, στη συμβολή των οδών Μαυρομιχάλη & Παλαιολόγου, απέναντι από το Δημαρχείο, καθιστώντας το εξαιρετικό αυτό κτίριο, ένα δυναμικό πολύκεντρο στην καρδιά της παλιάς πόλης. Σήμερα στεγάζονται οι περισσότερες εκπαιδευτικές δραστηριότητες της ΦΕΞ, ενώ με τη συνεργασία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Νομού Ξάνθης έχει εκπονηθεί ένα πλάνο, αξιοποίησης και λειτουργίας του κτιρίου, ως πολυχώρος ο πολιτιστικής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, με τίτλο «Φύση, ο Πολιτισμός μας» και με στόχο την πλήρη αξιοποίηση των χώρων και του χρόνου, προς όφελος της εκπαιδευτικής κοινότητας, αλλά και των κατοίκων και των επισκεπτών της πόλης. Εργαστήρια Στόχος των εργαστηρίων και του πολιτιστικού προγράμματος, είναι να διαδραματίζει η Φ.Ε.Ξ. έναν ενισχυτικό ρόλο στις εκπαιδευτικές δομές του τόπου μας. Στα εργαστήρια συμμετέχουν κάθε χρόνο πάνω από 700 ενδιαφερόμενοι, ερχόμενοι σε επαφή με το αντικείμενο της αρεσκείας τους. Παράλληλα οι πολιτιστικές δράσεις συμπληρώνουν την εκπαιδευτική γνώση, αφού φέρνουν σε επαφή τα μέλη μας με διακεκριμένους ανθρώπους κάθε χώρου.
Εργαστήρια
................
19ο. Εργαστήριο Φωτογραφίας. Η τέχνη & η τεχνική της Φωτογραφίας. Σκοτεινός Θάλαμος αλλά και ψηφιακή επεξεργασία. Υπεύθυνος: Παναγιώτης Κουτσουρίδης τηλ 6936974984
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΞΑΝΘΗΣ
Το Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Ξάνθης ιδρύθηκε το 1975 και στεγάζεται στο Αρχοντικό Κουγιουμτζόγλου, στην παλιά πόλη της Ξάνθης.
Το κτίριο του μουσείο, ένα έκθεμα αυτό καθ΄ αυτό μαρτυρά πολλά για την ιστορία, την κοινωνική και οικονομική ζωή μιας πόλης που άκμασε στις αρχές του 20ου αιώνα.
Τα εκθέματα έχουν συντηρηθεί κατά 80% με την συνδρομή ευεργετών, Ίδρυμα Σταύρου Νιάρχου, Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη - Ίδρυμα Ι. Φ. Κωστόπουλου, Ίδρυμα Α. Σ. Ωνάση, κ.ά. Σήμερα, φιλοξενεί στους χώρος του, εκθέσεις που παρουσιάζουν στοιχεία από τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο, την κοινωνική, οικονομική, θρησκευτική ζωή της πόλης και της υπαίθρου στις αρχές του 20ου αιώνα.
Παράλληλα λειτουργούν εργαστήρια και εκπαιδευτικά προγράμματα που δίνουν το στίγμα της νέας δημιουργίας στην πόλη.Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης - Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης
Ημέρες & ώρες λειτουργίας : Τρίτη - Κυριακή 9.30 - 14.30 Τηλ .25410/25421 - 6937120986
Οργάνωση Μουσείου
Ισόγειο Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης
Έκθεση (περίοδο ακμής της Ξάνθης - αστική τάξη - καπνέμποροι)
Πωλητήριο (βιβλία . . )
Πολυχώρος (προβολές - διαλέξεις - εκπαιδευτικά προγράμματα)
Τα εκθέματα στο Ισόγειο του Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης που παρουσιάζονται στην έκθεση :
Μια μέρα σ΄ ένα αρχοντικό της παλιάς πόλης της Ξάνθης στις αρχές του 20 ου αιώνα (περίοδο ακμής της Ξάνθης - αστική τάξη - καπνέμποροι)
είναι καταγεγραμμένα και τεκμηριωμένα από την ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στην ΚΥΡΙΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ, με τίτλο:
«Μουσειολογική μελέτη (μουσειολογικός προγραμματισμός και μουσειολογικός σχεδιασμός) και εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη συλλογή αστικών αντικειμένων του Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης».
Οι επιβλέποντες καθηγητές είναι οι εξής:
- Ματούλα Σκαλτσά, Καθηγήτρια Ιστορίας Τέχνης και Μουσειολογίας ΑΠΘ
- Λία Γυιόκα, Λέκτορας Ιστορίας Τέχνης ΑΠΘ
- Φωτεινή Παπαντωνίου, Επίκουρος Καθηγήτρια Τμήματος Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Παιδαγωγική Σχολή ΑΠΘ
- Δ. Γερμανός, Καθηγητής Τμήματος Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Παιδαγωγική Σχολή ΑΠΘ
Τα εκθέματα :
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΧΡΗΣΗΣ - 20ος ΑΙΩΝΑΣ - ΑΣΤΙΚΗ ΤΑΞΗ
(ΕΡΓΑΛΕΙΑ - ΕΠΙΠΛΑ - ΡΟΥΧΙΣΜΟΣ - ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ κλπ) βρίσκονται στο αρχείο word (ΣΥΛΛΟΓΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ.DOC
Όροφος Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης
Περιοδικές εκθέσεις
Εργαστήρια ( συντήρηση - αποθήκευση - εκπαιδευτικά προγράμματα)
Τα εκθέματα του ορόφου του Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης που παρουσιάζονται στην έκθεση :
Μια μέρα σ΄ ένα αρχοντικό της παλιάς πόλης της Ξάνθης στις αρχές του 20 ου αιώνα (περίοδος ακμής της Ξάνθης - αστική τάξη - καπνέμποροι) καθώς και η συλλογή υφασμάτων που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος και παρουσιάζεται σε περιοδικές εκθέσεις (το υντηρημένο μέρος της συλλογής) είναι καταγεγραμμένα και τεκμηριωμένα από την Καλλιόπη Μαρτίνη, University of Lincoln (UK) MA in Conservation of Historic Objects. Υπεύθυνη Καθηγήτρια : July McCpuny . Τίτλος μεταπτυχιακής εργασίας: Καταγραφή κατάστασης της συλλογής των Υφασμάτων του Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης. Confliction Survey of the Textile Collection of the Folklore Museum of Xanthi
Οι υπόλοιποι χώροι του ορόφου χρησιμοποιούνται για:
Περιοδικές εκθέσεις - Εργαστήρια ( συντήρηση - αποθήκευση- εκπαιδευτικά προγράμματα)
Τα εκθέματα :
της συλλογής των Υφασμάτων του Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης
βρίσκονται στο αρχείο TEXT MUSEUM XAN.DOC.
Υπόγειο Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης
Τα εκθέματα του υπογείου του Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης που παρουσιάζονται στην έκθεση :
Καθημερινή ζωή της υπαίθρου της Ξάνθης (αγροτική και κτηνοτροφική ζωή με τις ιδιαιτερότητες της περιοχής )
καθώς και η Έκθεση: Επιχειρηματικότητα στην Ξάνθη στις αρχές 20ου αιώνα ( Επαγγελματίες - Εργατική τάξη - εργατικά σωματεία - Καπνέμποροι ) .
Τα εκθέματα της συλλογής των Αντικειμένων του Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης, Καθημερινή ζωή της υπαίθρου της Ξάνθη και Επιχειρηματικότητα στην Ξάνθη στις αρχές 20ου αιώνα (ΕΡΓΑΛΕΙΑ - ΕΠΙΠΛΑ - ΡΟΥΧΙΣΜΟΣ - ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ βρίσκονται στο αρχείο GEO MUSEUM XAN.DOC
Αυλή Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης
Χαμάμ ανδρικό και γυναικείο, Εκκλησάκι Αγίων Ακίνδυνων, Χώροι εκδηλώσεων
Ο χώρος της αυλής χρησιμοποιείτε ως χώρος εκδηλώσεων κατά τους θερινούς μήνες.
* Τα εκθέματα στον αύλιο χώρο δεν είναι τεκμηριωμένα.
Αίθουσες Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης για οργάνωση Ημερίδων Συνεδρίων- εργαστηρίων - Εκθέσεων κ.ά. εκδηλώσεων
1. Αίθουσα Πολυχώρου
Εξοπλισμός
60 θέσεις - πάνελ 4 ατόμων, μικροφωνική εγκατάσταση, πίνακας whiteboard marker, οθόνη 200χ360, Video, dvd player, laptop, dvd projector, overhead, 7 PC σε δίκτυο και δυνατότητα προβολής σε Οθόνη από το Laptop του εκπαιδευτή. Δυνατότητες για ψηφιακή καταγραφή της εκδήλωσης σε ήχο, με φωτογραφίες, video και dvd.
2. Αίθουσα workshops
Εξοπλισμός
20 θέσεις γύρω από τραπέζι εργασίας σε σχήμα π - πίνακας whiteboard marker, οθόνη 110χ140, Video, dvd player, laptop, dvd projector - overhead. Δυνατότητες για ψηφιακή καταγραφική της εκδήλωσης σε ήχο, με φωτογραφίες, video, dvd.
3. Αίθουσα Η/Υ
Εξοπλισμός
15 θέσεις γύρω από τραπέζι εργασίας σε σχήμα π, πίνακας whiteboard marker, οθόνη 110χ140 , Video, dvd player, laptop, dvd projector - overhead, 7 PC σε δίκτυο και δυνατότητα προβολής σε Οθόνη από το Laptop του εκπαιδευτή.
Ψηφιακή καταγραφική της εκδήλωσης σε ήχο, με φωτογραφίες, video ή σε dvd.
* Δυνατότητα χρήσης άλλης αίθουσας ή αυλής για μπουφέ.
Το κτίριο
Το κτίριο είναι ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα μιας συγκεκριμένης τυπολογίας κατοικιών, που άρχισαν να κατασκευάζονται στη πόλη της Ξάνθης την τελευταία περίοδο της τουρκοκρατίας, από το 1830 και μετά. Είναι αποτέλεσμα ενός οικοδομικού οργασμού της Ελληνικής Κοινότητας της πόλης, που ξέφυγε από την μέχρι τότε επικρατούσα αγροτική οικονομία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και μεταπήδησε στην εμπορευματική και βιοτεχνική οικονομία, ακολουθώντας τις γρήγορες εξελίξεις και την οικονομική ανάπτυξη των Ευρωπαϊκών κρατών, με τα οποία συνδέθηκε η πόλη λόγω της καλλιέργειας και επεξεργασίας των καπνών της περιοχής. Έτσι, παρουσιάζεται στην Ελληνική Κοινότητα της πόλης μία συσσώρευση πλούτου και δημιουργείται μία νέα μεγαλοαστική τάξη με μεγάλη κοινωνική δράση και προσφορά.
Ο "Μαικηνισμός" αυτής της τάξης βρήκε την πιο αυθεντική του έκφραση στην ανέγερση μεγάρων, τα οποία δεν έπρεπε να υστερούν από εκείνα της Ευρώπης. Η αρχιτεκτονική ήταν το συμβολικό μέσο που υποδήλωνε τη δυναμική ύπαρξη και την ενεργητική συμμετοχή τους στα κοινά της πόλης και την πλήρη καθιέρωσή τους στην Ελληνική Κοινότητα.
Ένα από τα χαρακτηριστικά του πνεύματος των κτισμάτων αυτών είναι ότι αντλούν, σε μεγάλο βαθμό, τις μορφές τους από τις αρχιτεκτονικές εκφράσεις της εποχής στη κεντρική Ευρώπη (Μπαρόκ, Νεοκλασικισμό, Εκλεκτικισμό).
Η καινούρια αρχιτεκτονική που μετέφεραν στον τόπο έγινε αμέσως αποδεκτή από τους Έλληνες, γιατί χάραξε το δρόμο της ελευθερίας, του εξευρωπαϊσμού και της προόδου. Είναι, λοιπόν, αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας και παράδοσης.
Έτσι, η πόλη της Ξάνθης, γεμίζει την περίοδο αυτή, από μοναδικά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα, όπου τα ξένα στοιχεία, σε συνδυασμό με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και πολεοδομία, έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μοναδικού αισθητικού συνόλου, που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πολυπλοκότητα και την μοναδικότητα των χαρακτηριστικών του.
Το συγκεκριμένο οικοδόμημα, που αποτελείται από δύο όμοιες μεταξύ τους κατοικίες, κατασκευάστηκε, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες από το 1860 έως το 1862, ενώ ως το 1866 ολοκληρώθηκαν και οι τοιχογραφίες του από Ξανθιώτες και Βαυαρούς καλλιτέχνες.
Ιδιοκτήτες ήταν οι αδελφοί Αθανάσιος και Παντελής Κουγιουμτζόγλου, μέλη οικογένειας καπνεμπόρων με ιδιαίτερα φιλότεχνες ιδέες.
Είναι κτισμένο στην οδό Αντίκα αρ. 5 & 7 της παλιάς πόλης, στο άμεσο περιβάλλον της πλατείας Μητρόπολης. Το τμήμα αυτό της πόλης αποτελούσε το κέντρο του Ελληνισμού στην Τουρκοκρατούμενη Ξάνθη τον προηγούμενο αιώνα.
Τα παλιά αρχοντικά που έγιναν σε ακτίνα μικρότερη των 150 μ. από την πλατεία Μητρόπολης - και τα οποία διασώζονται σχεδόν στο σύνολό τους- είναι από τα πιο αξιόλογα ως προς την αρχιτεκτονική τους, αλλά και ως προς την ιστορική τους σημασία για την ειδική τους χρήση.
Ιστορικό Αποκαταστάσεων
Το 1968 η μία από τις δύο κατοικίες περιήλθε στη "Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών" του Δήμου Ξάνθης, με διαθήκη της ιδιοκτήτριας Ευαγγ. Βάρδα-Αναγνωστοπούλου, κόρης της οικ. Κουγιουμτζόγλου, για να χρησιμοποιηθεί ως μουσείο.
Από τότε, με "Έγκριση Διαρκούς Χρήσεως" του Δήμου Ξάνθης, το κτίριο αυτό παραχωρήθηκε στην Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης (ΦΕΞ), λόγω της σημαντικότατης πολιτιστικής και καλλιτεχνικής της δραστηριότητας, για να ιδρύσει το Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης και να στεγάσει την πλούσι α συλλογή λαογραφικού υλικού, που ήδη από το 1965 συγκέντρωνε.
Πράγματι, με μέριμνα της ΦΕΞ και επιδότηση και καθοδήγηση του Υπουργείου Πολιτισμού, έγιναν οι απαραίτητες επισκευές και διευθετήσεις του κτίσματος και στήθηκε η έκθεση, με την βοήθεια της Ιστορικού και Λαογράφου Πόπης Ζώρα.
Έτσι, ιδρύθηκε το Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης, του οποίου τα επίσημα εγκαίνια έγιναν το 1975.
Εν συνεχεία, το 1976, με τη βοήθεια των ιδίων φορέων, η ΦΕΞ κατάφερε να αγοράσει τη δεύτερη από τις δύο κατοικίες και, κατά καιρούς, με επίπονες προσπάθειες, να εξασφαλίζει μικρές επιχορηγήσεις για τις τελείως απαραίτητες εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης των κτιρίων και μερικής αποκατάστασης των τοιχογραφιών και οροφογραφιών.
Το Λαογραφικό Μουσείο λειτούργησε, έτσι, συνεχώς μέχρι το 1997 με φροντίδα πάντα και μέριμνα της ΦΕΞ. Λόγω, όμως, της παλαιότητας των κτιρίων, άρχισαν να παρουσιάζονται έντονες φθορές, οι οποίες, με την πάροδο του χρόνου, αυξάνονταν με γεωμετρική πρόοδο, εγκυμονώντας κινδύνους καταστροφής τόσο των κτισμάτων αυτών καθ'εαυτών όσο και των εκθεμάτων τους.
Γι' αυτό, ύστερα από συντονισμένες προσπάθειες του Δ.Σ. της ΦΕΞ και του Δήμου Ξάνθης, βρέθηκαν τα απαιτούμενα κονδύλια από το Β΄ Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την αποκατάσταση των κτιρίων και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Το έργο εκτελέστηκε με επίβλεψη της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Ξάνθης, ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2000 και παραδόθηκε στη ΦΕΞ στις αρχές του 2001.
Υπάρχει, όμως, ακόμη ένας μακρύς δρόμος, τον οποίο τα μέλη της ΦΕΞ πρόθυμα θα διανύσουν, μέχρις ότου αφενός αναδειχθούν όλα τα μορφολογικά στοιχεία των κτιρίων και αφετέρου λειτουργήσει το Λαογραφικό Μουσείο ως ένα σύγχρονο μουσείο ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Συγκεκριμένα, τα έργα που επιβάλλεται να γίνουν (στη νέα πτέρυγα) είναι: αποκατάσταση τοιχογραφιών, οροφογραφιών και εσωτερικών κουφωμάτων, μελέτη μουσειολογική, μουσειογραφική και αρχιτεκτονικής εσωτερικού χώρου, καταγραφή των αντικειμένων και ηλεκτρονική αρχειοθέτησή τους, στήσιμο της έκθεσης εκ νέου και εξεύρεση των απαιτουμένων γι' αυτά κονδυλίων, για τα οποία η ΦΕΞ βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία με το Δήμο Ξάνθης και την Περιφέρεια Α.Μ.Θ.
Όπως προαναφέρθηκε, μόλις ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης των κτιρίων αυτών καθ' εαυτών. Τα αντικείμενα της συλλογής έχουν μεταφερθεί και πάλι στο χώρο του Μουσείου και μέρος αυτών βρίσκονται υποθηκευμένα στο υπόγειο, μέχρις ότου ολοκληρωθούν οι διαδικασίες, που περιγράφηκαν στην προηγούμενη παράγραφο, ώστε να στηθεί και νέα έκθεση. Η συλλογή περιλαμβάνει: παραδοσιακές φορεσιές, κομμάτια παραδοσιακών φορεσιών, κοσμήματα, εργόχειρα, σκεύη, έπιπλα, όλα αυθεντικά, από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, καθώς και έπιπλα, βιβλία και αρχεία της οικ. Κουγιουμτζόγλου.
Τυπολογία & περιγραφή του οικοδομήματος
Τα Μορφολογικά χαρακτηριστικά του κτιρίου ανήκουν σε μια μεσοπρώιμη περίοδο του Ευρωπαϊκού Νεοκλασικισμού. Είναι κτισμένο χωρίς ακρότητες και ιδιαίτερη πλαστικότητα αλλά με πλήρη συμμετρία ως προς τον κεντρικό άξονα της εισόδου και πλήρη ορθογωνισμό του κυρίως όγκου του.
Επειδή κτίστηκε για κατοικία, η μορφολογία του Νεοκλασικού ρυθμού, που είναι τυπικότερη και υπακούει σε συγκεκριμένους Μορφολογικούς Κώδικες, προσαρμόστηκε από τα μνημειώδη κτίρια στην αρχιτεκτονική της κατοικίας και έτσι μεταδόθηκε πιο εύκολα.
Οι κατόψεις του κτιρίου - υπόγειο, ισόγειο και όροφος, σχεδιασμένες με κερί πάνω σε ύφασμα από μετάξι, μεταφέρθηκαν από τη Ρωσία, στα πλαίσια ενός εμπορικού ταξιδιού των ιδιοκτητών, και υπάρχουν σήμερα στο μουσείο.
Είναι φανερό ότι τα σχέδια έγιναν από περιγραφή του οικοπέδου, στην οποία διογκώθηκαν κάπως οι διαστάσεις του. Το ότι τα σχέδια έγιναν για το συγκεκριμένο οικόπεδο και δεν είναι "φιγουρίνι" που έπεσε στα χέρια τους, το μαρτυρούν η ύπαρξη του ακάλυπτου χώρου στο Νότιο τμήμα του και των "χαμάμ", καθώς και το γεγονός ότι περίπτωση δύο κατοικιών ομοίων μεταξύ τους είναι σπάνια. Πρόκειται, λοιπόν, για δύο κατοικίες όμοιες μεταξύ τους, με υπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο και έναν όροφο, ανοιγμένες κατά μήκος του δρόμου και τραβηγμένες από αυτόν, αφήνοντας προκήπιο σ' όλο του το μήκος.
Η τυπική κάτοψη κάθε κατοικίας οργανώνεται με ένα κεντρικό χώρο - σάλα, που επικοινωνεί απ΄ ευθείας με την κυρία είσοδο, χωρίζοντας την κατοικία σε δύο μέρη, στο καθένα από τα οποία υπάρχουν δύο δωμάτια. Στο τέλος του σαλονιού είναι η ημικυκλική σκάλα που οδηγεί στον όροφο.
Υπάρχει ένα "καμπινέ" σε κάθε όροφο, που εξέχει του κυρίως όγκου του κτιρίου στο πίσω μέρος.
Τα μαγειρεία και οι λοιποί βοηθητικοί χώροι κατασκευάστηκαν σε ισόγειο χώρο στο πίσω μέρος κάθε κατοικίας, με ξεχωριστή είσοδο, αφήνοντας ακάλυπτο χώρο μεταξύ τους. Τα δώματα αυτών των ισογείων κτισμάτων είναι κατασκευασμένα με πλίνθους και τσιμεντοκονίαμα και χρησίμευαν σαν ταράτσες, με επικοινωνία από τον όροφο και από τις αυλές με σιδερένιες σκάλες.
Το ένα από τα δύο "χαμάμ" βρίσκεται στην αυλή μεταξύ των ταρατσών σε επαφή σχεδόν με το κτίσμα και το χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες. Το άλλο, των ανδρών, βρίσκεται στο τμήμα της αυλής που επικοινωνεί με την πάροδο, ανεξάρτητο από τις κατοικίες και συνοδευόταν από μικρό διώροφο κτίσμα, που κατέρρευσε.
Πρόκειται για μια γραφική σύνθεση που, χωρίς να έχει πρόθεση να εκφράσει σύμβολα και καλλιτεχνικά ιδεώδη, εντυπωσιάζει κυρίως με την επιβλητική της κλίμακα ( όντας δύο κατοικίες όμοιες μεταξύ τους, ενωμένες ) αλλά και με τον ανεπανάληπτο διάκοσμο της κυρίας όψης.
Ο κεντρικός άξονας της εισόδου κάθε κατοικίας, προβάλλεται από τη διάταξη των ανοιγμάτων ( το τρίπτυχο της πόρτας με τα δύο στενά παράθυρα ),από την εξωτερική σκάλα και τον εξώστη στον όροφο και από το τριγωνικό αέτωμα που σχηματίζεται από τη στέγη.
Ο πλούσιος και ιδιαίτερα εντυπωσιακός εξωτερικός διάκοσμος δημιουργείται χρησιμοποιώντας ως υλικά συμπαγείς ανεπίχριστους οπτόπλινθους καλής ποιότητας και μια πέτρα της οικογένειας των "ψαμμιτών" που παράγεται στην περιοχή (πέτρα Μάνδρας).
Ο συνδυασμός των δύο υλικών, που έχουν την ίδια περίπου γαιώδη απόχρωση, γεμίζει ασφυκτικά την τεράστια όψη των 250 τ.μ. περίπου, που είναι έντονα επεξεργασμένη με διακοσμητικά στοιχεία.
Τα παράθυρα και η μπαλκονόπορτα του ορόφου είναι ορθογωνικά σε αξονικές θέσεις, πλαισιωμένα με κορνίζες από τούβλα πλεγμένα αλυσιδωτά ανά δύο, διαστάσεων 5,5 x 12 x 25 εκ., και καταλήγουν σε υπέρθυρα από πλεγμένη λαξευτή πέτρα, τριγωνικά στο ισόγειο και τοξωτά στον όροφο. Η πόρτα της κυρίας εισόδου είναι τοξωτή, πλαισιωμένη από λαξευτή πέτρα, με εμφανές καμαρόκλειδο. Οι τρεις ψευτοκίονες από τούβλα ( ένας στη μέση που χωρίζει τις δύο κατοικίες και δύο στις άκρες ) έχουν κιονόκρανα στο ύψος των διαζωμάτων και των ποδιών και υπέρθυρων των παραθύρων. Διακοσμητικές ταινίες υπάρχουν στα γείσα των στεγών και των διαζωμάτων, με τρεις σειρές από τούβλα διαφορετικής διατάξεως.
Η διπλή συμμετρία του κτιρίου ( ως προς τον άξονα εισόδου της κάθε κατοικίας και ως προς τον άξονα επαφής των δύο κατοικιών ) τονίζεται με την προσθήκη των δύο κάθετων προς την πρόσοψη τμημάτων, στην κατά τα άλλα διάχυτη κατά μήκος του κτιρίου στέγη, σχηματίζοντας τέσσερα όμοια μέτωπα ( δύο στην πρόσοψη και από ένα στις δύο πλαϊνές όψεις ) με φεγγίτες εξαγωνικούς μπροστά και στρόγγυλους στα πλάγια. Ωστόσο, παρ' όλη την έξαρση του διακόσμου της πρόσοψης και του όγκου του, η διπλή συμμετρία του κτιρίου το κάνει να έχει μια αρμονική σχέση με το περιβάλλον του και να εντυπωσιάζει, προσδίδοντας, όμως, συγχρόνως μια οπτική ηρεμία.
Κάθε μέρα στην Ξάνθη... κάθε μέρα στη ΦΕΞ
όχι απλά ένα μότο, αλλά μια πραγματικότητα
Πρόκειται για μια σειρά δράσεων με στόχο την προσέγγιση έργων, καλλιτεχνών και κινημάτων. Το μουσείο, το ράδιο, η κινηματογραφική λέσχη, το εικαστικό, το θεατρικό και τ άλλα εργαστήρια συμμετέχουν στις δράσεις πολύπλευρα. Αξιοποιούν κάθε υποδομή, δίνοντας τη δυνατότητα στους επισκέπτες να γνωρίσουν ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων της περιοχής μας, αλλά και στους κατοίκους της περιοχής να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους και έργα με μεγάλο ενδιαφέρον.
Η συμμετοχή στη ΦΕΞ, είναι κάτι παραπάνω από απλή συμμετοχή σ ένα σύλλογο
Είναι ένας σύγχρονος χώρος συναντήσεων ανάμεσα σε ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα.
Είναι ένας αξιόπιστος φορέας που σέβεται την παράδοση και τροφοδοτεί με ευκαιρίες τη νέα δημιουργία.
Είναι ανάπτυξη συνεργασίας, φιλίας, ψυχαγωγίας.
Είναι τρόπος που διεκδικείς την ποιότητα ζωής του τόπου σου
Πληροφορίες :
Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης - Λαογραφικό Μουσείο Ξάνθης
Αντίκα 7 67100 Ξάνθη - Τηλ. 25410 25421 Email: fexanthis@gmail.com www.fex.org.gr
