Τη Δευτέρα 3 Απριλίου στις 8.00 μμ, συνεχίζουμε
... όπως πάντα στο CAFE BAZAAR, Παπαμάρκου 34, Πλατεία Άθωνος, τηλ 2310241817.
Στο πρώτο μέρος, και στο πλαίσιο της ξενάγησης που έγινε στην έκθεση «Η ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ - Σύγχρονοι Έλληνες Εικαστικοί - 100 χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση » στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μονή Λαζαριστών ο Βασίλης Καρκατσέλης, θα μιλήσει για τη διαφοροποίηση στην τέχνη της φωτογραφίας στις δύο βασικές περιόδους της Σοβιετικής φωτογραφίας.
Θα δούμε κάποια βασικά παραδείγματα από τη φωτογραφία των επαναστατών μέχρι και το 1932 και τις αλλαγές στη φόρμα μετά την επικράτηση του Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού.
Στο δεύτερο μέρος θα δούμε την ταινία ΣΦΑΓΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ της Μαρίας Λαμπριανίδου και θα συζητήσουμε (και με φωτογραφίες) για τις τρεις εκθέσεις του Φωτογραφικού Κέντρου, που εγκαινιάστηκαν αυτή την εβδομάδα.
Λίγα λόγια
Στην παρουσίαση τέθηκαν μερικοί από τους βασικούς θεωρητικούς, πολιτικούς και αισθητικούς άξονες που απασχόλησαν τη Σοβιετική Φωτογραφία, στην περίοδο της επανάστασης, στα κατοπινά χρόνια, κατά τη διάρκεια και κυρίως μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο (σαράντα πέντε εκατομμύρια νεκροί) και την πιο πρόσφατη εποχή, μέχρι τη δεκαετία του 1980.
Αναφέρθηκαν κάποια στοιχεία από τη μάχη μεταξύ των σοβιετικών καλλιτεχνών και των ομάδων στις οποίες αυτοί ανήκαν (μέχρι το 1932 που επιβλήθηκε μία εξ αυτών των τάσεων ως κρατική ντιρεκτίβα), όπου αν και όλοι τους (οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες) υποστήριζαν την επανάσταση των μπολσεβίκων, διαφωνούσαν ριζικά για το πως έπρεπε να εκφράζεται η τέχνη, για το πως έπρεπε να αρθρώνεται το περιεχόμενό της και ποιοί να είναι οι στόχοι της.
Παρουσιάστηκαν έργα των φουτουριστών, των κυβοφουτουριστών, των προντουκτιβιστών, κονστρουκτιβιστών, ρεαλιστών, σουπρεματιστών, της πρώιμης αφαίρεσης κα.
Ιδιαίτερη βαρύτητα, όμως, δόθηκε σε κάποιες από τις τάσεις της Νέας Φωτογραφίας στη χώρα των σοβιέτ και σε κάποια από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της κατά περιόδους, όπως:
Η "νέα Οπτική θέασης το Νέου σοσιαλιστικού κόσμου". (Γωνίες από πολύ υψηλά, σαν από το μάτι κάποιου πουλιού, και πολύ χαμηλά, σαν από το μάτι ενός μερμηγκιού, που βλέπει το Νέο Άνθρωπο, αυτόν που χρίζει τη Νέα Κοινωνία, πολύ πιο τεράστιο απ ότι μπορεί να είναι ο απλός άνθρωπος.)
Η "αξία της διαγωνίου". (Η διαγώνιος προσθέτει πολύ περισσότερο δυναμισμό στο θέμα απ ότι προσδίδει η κυριαρχία της καθέτου ή της οριζοντίου. Και ο νέος εργάτης, ο νέος ήρωας της κοινωνικής εργασίας, τα νέα κτήρια και έργα - για τις ανάγκες του λαού- είχαν ανάγκη να προβάλουν τον εσωτερικό δυναμισμό τους στο παγκόσμιο κοινό και η διαγώνιος μπορεί να τους τον προσφέρει.)
Η "κατάτμηση της φωτογραφικής εικόνας και η επανασυγκόλλησή της" σε νέα περιβάλλοντα και με νέους πολιτικούς συσχετισμούς, ικανούς να μιλήσουν για τις καινούργιες ανάγκες στους νέους τόπους και το νέο περιεχόμενο που δίδεται στη ζωή από την επανάσταση. Η απαιτούμενη χειρονακτικότητα αυτής της κατηγορίας, έδωσε, καθόλου τυχαία (και στο πνεύμα της εποχής) και το νέο όνομα σε αυτή τη μορφή έκφρασης. Αντί του φωτογράφος ή καλλιτέχνης, ο δημιουργός παίρνει το όνομα του μηχανικού συναρμολόγησης μηχανών (μοντέρ) στην κατηγορία αυτή, που ονομάζεται πλέον, αντί του απολίτικου "κολάζ", φωτομοντάζ. Στη συνέχεια εξετάστηκε και η δυναμική εμπλοκή της φωτογραφίας με τη τυπογραφία, γεγονός που καθιερώνει νέα μορφή στις γραφικές τέχνες.
Αλλαγή θεματικής
Η επαναστατική θεματική της φωτογραφίας δε μπορεί παρά να αλλάξει και αυτή, να ενδιαφερθεί με τον εργάτη (και τον συνεταιρισμένο αγρότη), που είναι ο νέος ήρωας της υπό οικοδόμηση νέας κατάστασης, αυτός που με αυταπάρνηση και παρά τις αντίξοες συνθήκες, οικοδομεί τη νέα κοινωνία των εργατών και των σοβιέτ. Τέρμα η θεματική των αστικών πορτρέτων, των γλυκών και ρομαντικών τοπίων και όλων αυτών που χαρακτήριζαν την τέχνη του παλαιού τσαρικού καθεστώτος.
Η ισορροπία του νέου δόγματος και η σταδιακή επικράτηση των "όχι πειραματισμών", η επικράτηση της τέχνης και της φωτογραφίας που γίνεται εύκολα αντιληπτή από το λαό και βοηθά στην προπαγάνδιση των στόχων της κυβέρνησης, ο καθαρός ρεαλισμός "που θα απεικονίζει ξεκάθαρα" τον αγώνα των πρωτοπόρων οικοδόμων του σοσιαλισμού, ο Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός.
Οι αλλαγές μετά τον πόλεμο
Και μετά τον πόλεμο, όπου η φωτογραφία περιορίζεται σε άλλου είδους όπλο ενάντια τις συνασπισμένες δυνάμεις των πρώην συμμάχων, η "συντιρικοποίηση της φόρμας" συνεχίζεται. Ακολουθεί η εξύμνηση του στρατιώτη (νικητή στον πόλεμο και υπερασπιστή των συνόρων από το ΝΑΤΟ), ο λυρισμός (που έχει ανάγκη για να ηρεμίσει και απολαύσει τη ζωή ο κουρασμένος πολίτης), για να φτάσουμε στη δεκαετία του 70 και μετά, στην ανάδειξη των νέων ηρώων της κοινωνίας, των καλλιτεχνών, των επιστημόνων, των γιατρών, των αθλητών και γενικά των πάσης φύσεως "πρωταθλητών", αλλά με τον πιο κλασσικό (φωτογραφικά παραδοσιακό) τρόπο και δίχως πειραματισμούς ή αισθητικούς ακροβατισμούς.
Στη συζήτηση που ακολούθησε εξετάστηκαν οι συσχετισμοί με τις αντίστοιχες πρωτοπορίες της φωτογραφίας στη δύση, οι διαδικασίες του "δούνε και λαβείν", η θέση της Σοβιετικής Φωτογραφίας στην ιστορία του μέσου, είτε με τη "μορφή" της πρωτοπορίας, είτε με το Σοσιαλιστικό ρεαλισμό, κα.
